"Ερωτόκριτος"

Ακούστε το τραγούδι του Ερωτόκριτου, από τον Νίκο Ξυλούρη

Ακούστε το τραγούδι του Ερωτόκριτου, τραγουδισμένο
σε μία πρωτότυπη διασκευή από 77 καλλιτέχνες

Ο Ερωτόκριτος, αποτελεί ένα αριστούργημα της κρητικής, αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Αναγνωρίζεται ως κλασικό έργο της νέας ελληνικής λογοτεχνίας και το ωραιότερο λυρικό αφηγηματικό ποίημα που γράφτηκε σε νεοελληνική γλώσσα.

Είναι μία ιστορία σε μορφή ποιήματος την οποία έγραψε ο Βιτσέντζος Κορνάρος στην Κρήτη τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην κρητική διάλεκτο και χωρίζεται σε πέντε μέρη, με αλφαβητική ονομασία, στα πρότυπα των ομηρικών επών.
Μέσα στο έργο αναφέρονται αξίες όπως η τιμή, η φιλία , η γενναιότητα και η δύναμη της ψυχής. 

Ολόκληρο τον 17ο αιώνα κυκλοφορούσε σε χειρόγραφα ανάμεσα στους μορφωμένους αστούς τού νησιού. Ύστερα ακολούθησε τους Κρητικούς που κατέφυγαν στα Επτάνησα μετά την οθωμανική κατάκτηση της Κρήτης το 1669.

Πρωτοτυπώθηκε στην Βενετία στο βενετικό τυπογραφείο του Αντωνίου Βόρτολι το 1713. Από τότε γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις κι αγαπήθηκε τόσο ώστε να τραγουδιέται ακόμη και σήμερα. Η πρώτη από τις νεότερες εκδόσεις έγινε το 1915 από τον Στέφανο Ξανθουδίδη.

Κεντρικό θέμα του Ερωτόκριτου είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, και οι περιπέτειες που είχαν αυτοί μέχρι να φτάσουν στον γάμο τους.
Μοιάζει με ιπποτικό μυθιστόρημα στο οποίο ο έρωτας υπερνικά τις κοινωνικές διακρίσεις και νικούν οι προσωπικές αρετές.

Το έργο τοποθετείται στην Αθήνα, ωστόσο ο κόσμος που περιγράφεται δεν αφορά κάποια συγκεκριμένη ιστορική κατάσταση και πόλη, αντίθετα υπάρχουν πολλοί αναχρονισμοί, ενώ μπλέκονται στοιχεία Ανατολής και Δύσης.

Οι πιο γνωστοί στίχοι του Ερωτόκριτου:

Τ' άκουσες Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;
ο Κύρης σου μ' εξόρισε σ' τση ξενιτιάς τη στράτα.

Τέσσερεις μέρες μοναχά μου 'δωσε κι ανιμένω,
ύστερα να ξενιτευτώ, πολύ μακριά να πηαίνω.

Και πώς να σ' αποχωριστώ και πώς να σου μακρύνω
και πώς να ζήσω δίχως σου τον ξωρισμόν εκείνο;

      ___________________________________

Η συνάντηση του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας Ἐφανερῶσαν το κ’ οἱ δυὸ πὼς εἶναι ἐκεῖ σωσμένοι κι ἀπόκει στέκου σὰ βουβοὶ κ’ ἡ γλώσσα τως σωπαίνει. Ἤτρεμ’ ἐκείνη σ’ μιὰ μεριὰ κ’ ἐκεῖνος εἰς τὴν ἄλλη κι ὁ γεῖς τὸν ἄλλο ἐνίμενε τὴν ἐμιλιὰ νὰ βγάλη˙ μιὰν ὥρα ἐστέκα ἀμίλητοι καὶ τὰ πολλὰ ὁποὺ χώνα ἐχάσαν τα, σοῦ φαίνεται, τὴν ὥρα ποὺ ἐσιμῶνα. Δὲν εἶχαν τὴν ἀποκοτιὰ στὰ θέλου νὰ μιλήσου, δὲν ξεύρουν ἀπὸ ποιὰ μεριὰ τὰ πάθη τως ν’ ἀρχίσου. Ὡσὰ λαήνι ὁποὺ γενῆ πολλὰ πλατὺ στὸν πάτο κ’ εἰς τὸ λαιμὸ πολλὰ στενὸ κ’ εἶναι νερὸ γεμάτο, κι ὅποιος θελήση καὶ βαλθῆ ὄξω νερὸ νὰ χύση καὶ τὸ λαήνι μὲ τὴ βιὰ πρὸς χάμαι νὰ γυρίση, μέσα κρατίζει τὸ νερὸ κι ἀπ’ ὄξω δὲν τὸ βγάνει κι ὅσο τὸ γέρνει τόσο πλιὰ μόνο τὸν κόπο χάνει, ἐδέτσι ἐμοιάσασι κι αὐτοὶ κ’ ἦσα γεμάτοι πάθη, ἡ ἀποκοτιὰ τως νὰ τὰ ποῦν, ὡς ἐσιμῶσα, ἐχάθη καὶ θέλοντας νὰ ποῦν πολλὰ, τὰ λίγα δὲ μποροῦσι˙ τὸ στόμα τως ἐσώπαινε, μὲ τὴν καρδιὰ μιλοῦσι.

Ερωτόκριτος, μέρος Γ΄, στίχοι 583-600 ___________________________________

Η ΥΠΟΘΕΣΗ

Α. Βρισκόμαστε στην Αθήνα της εποχής που ζούσε ο Βιτσέντζος Κορνάρος. Είναι η ιστορία δύο ερωτευμένων: της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας Ηράκλη, και του Ερωτόκριτου, γιου του συμβούλου του βασιλιά. Ο Ερωτόκριτος είναι ερωτευμένος με την Αρετούσα, αλλά δεν μπορεί να της το πει μιας και αυτή είναι η κόρη του βασιλιά. Έτσι πηγαίνει κάθε νύχτα κάτω από το παράθυρό της και της τραγουδά. Σιγά-σιγά με αυτόν το τρόπο γνωρίζονται και η Αρετούσα αρχίζει να τον αγαπά. Όταν ο βασιλιάς Ηράκλης το μαθαίνει όμως, δεν του αρέσει αυτό που συμβαίνει και βάζει τους φρουρούς του να συλλάβουν τον Ερωτόκριτο. Εκείνος σκοτώνει τους φύλακες και αμέσως φεύγει από την πόλη για να μην τον πιάσουν και πηγαίνει στην Χαλκίδα.

Πριν φύγει, κλειδώνει το δωμάτιό του και εμπιστεύεται στην μητέρα του το κλειδί. Ο πατέρας του κάποτε αρρωσταίνει. Όταν πάει να τον επισκεφτεί η πριγκίπισσα Αρετούσα,  μπαίνει στο δωμάτιο τού Ερωτόκριτου και βλέπει μια  ζωγραφιά που την απεικονίζει.  Όταν επιστρέφει ο Ερωτόκριτος, ανακαλύπτει  ότι κάποιος μπήκε στο δωμάτιό του διότι λείπει το πορτρέτο της πριγκίπισσας. Μαθαίνει  ότι μπήκε εκείνη. Επειδή καταλαβαίνει πως αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και μπορεί να κινδυνεύει, προσποιείται ότι είναι άρρωστος. Η Αρετούσα τού στέλνει ένα καλάθι με μήλα ως ένδειξη ανταπόκρισης.

Β. Μετά από καιρό μαθαίνει ότι ο Βασιλιάς οργανώνει γιορτή στο παλάτι με κονταροχτυπήματα και αποφασίζει να πάει μεταμφιεσμένος και να πάρει μέρος και αυτός. Στο τέλος τούς νικάει όλους και βγαίνει αυτός ο νικητής. Με την νίκη του γίνεται ήρωας και γνωστός σε όλο τον κόσμο της εποχής για τα κατορθώματά του. 

Γ. Έτσι πλέον αποφασίζει να πάει ο ίδιος στον βασιλιά και να ζητήσει την κόρη του σε γάμο. Ο βασιλιάς που κατάλαβε τότε ποιος είναι, δεν το δέχεται, εξορίζει τον Ερωτόκριτο και προσπαθεί να παντρέψει την Αρετούσα με κάποιον άλλον που αυτός διαλέγει. Η Αρετούσα δεν θέλει και έτσι την κλείνει σε μια φυλακή.

Δ. Τα επόμενα χρόνια η Αθήνα βρίσκεται σε πόλεμο. Ο Ερωτόκριτος το μαθαίνει και πάλι και αποφασίζει να πολεμήσει και αυτός με το μέρος του βασιλιά. Με την βοήθεια του μαγικού φίλτρου μιας μάγισσας αλλάζει εμφάνιση και μεταμορφωμένος, σε μία από τις μάχες τραυματίζεται αλλά σώζει την ζωή του βασιλιά. Ο Ηράκλης, για να ευχαριστήσει τον ξένο που του έσωσε τη ζωή, του δίνει σαν αντάλλαγμα την κόρη του για να την παντρευτεί, χωρίς να γνωρίζει ότι είναι ο Ερωτόκριτος. 

Ε. Στο τέλος ο βασιλιάς μαθαίνει ποιός είναι και αποφασίζει να δεχτεί την αγάπη της κόρης του με τον Ερωτόκριτο. Έτσι το παλικάρι γίνεται πλέον βασιλιάς.

ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ - βιογραφία

Τα μόνα στοιχεία που ξέρουμε με βεβαιότητα για τον συγγραφέα του "Ερωτόκριτου" είναι αυτά που ο ίδιος αναφέρει στον επίλογο του έργου του:

"Κ' εγώ δε θε να κουρφευτώ κι αγνώριστο να μ' έχου

μα θέλω να φανερωθώ, κι όλοι να με κατέχου

Βιτσέντζος είν' ο ποιητής και στη γενιά Κορνάρος

που να βρεθή ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.

Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη,

εκεί 'καμε κι εκόπιασεν ετούτα που σας γράφει.

Στο Κάστρον επαντρέυτηκε σαν αρμηνεύγει η φύση,

το τέλος του έχει να γενή όπου ο Θεός ορίσει."

O Βιτσέντζος Κορνάρος ήταν Έλληνας ποιητής από την Κρήτη. Ήταν ο μικρότερος από τους πέντε γιούς του Βενετοκρήτου Ιάκωβου Κορνάρου και της Ζαμπέτας Ντεμέτζο. 

Η Κρήτη την εποχή εκείνη ήταν στην κατοχή των Βενετών, έτσι εξηγείται και το περίεργο όνομά του που φαίνεται να έχει ρίζες από τους Βενετούς. Η οικογένειά του ήταν πολύ πλούσια.

Γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου του 1553, στο χωριό Τραπεζόντα της Σητείας. Έμεινε στην περιοχή της Σητείας, κυρίως στα χωριά Τραπεζόντα και Πισκοκέφαλο, ως το 1587-1590, δηλαδή ως τα τριανταπέντε του χρόνια. Εκεί συνέθεσε και τον "Ερωτόκριτο".

Λίγο πριν το 1590 εγκαταστάθηκε στον Χάνδακα (το σημερινό Ηράκλειο) κοντά στον αδελφό του Ανδρέα που ήταν ο ιδρυτής της Ακαδημίας των Stravaganti, ενός συλλόγου λογίων με αξιόλογη φιλολογική και λογοτεχνική δραστηριότητα στα χρόνια της ακμής της Κρητικής Λογοτεχνίας. Εκεί παντρεύτηκε την Μαριέττα Ζένο, από πλούσια οικογένεια με μεγάλη κτηματική περιουσία και απέκτησε δύο κόρες, την Κατερούσα και την Ελένετα.

Συμμετείχε ενεργά στη δημόσια ζωή του Χάνδακα, ενώ κατά τη διάρκεια της φοβερής πανούκλας των ετών 1591-1593 είχε αναλάβει καθήκοντα υγειονομικού επόπτη στη πόλη και το διαμέρισμα του Χάνδακα.
Hταν μέλος ενός λογοτεχνικού συλλόγου, της "Ακαδημίας Των Παράξενων", που είχε ιδρύσει ο συγγραφέας και αδελφός του Ανδρέας.

Πέθανε στον Χάνδακα μεταξύ 12 Αυγούστου 1613 και 24 Απριλίου 1614 και θάφτηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου.

Σημαντικά έργα του είναι «Ο Ερωτόκριτος» και «Η θυσία του Αβραάμ».

Πηγές:

wikipedia.org - 1

wikipedia.org - 2

erotokritos.wikispaces.com

www.creteinfo.gr

www.google.gr

(Ομαδική εργασία: Άννα-Μαρία, Αναστασία, Ελευθερία, Ηρώ Π., Μαρκέλλα, Μυρτώ, Νικόλ, Όλγα)